Η τελευταία ποικίλλει από μαθητή σε μαθητή καθώς υπάρχουν διαφορές: κοινωνικοικονομικές, γλωσσικές, φύλου, κινήτρων, προσωπικών ενδιαφερόντων, αντιλήψεων, ικανότητας ή έλλειψης αυτής (π.χ αναπηρίας) και διάφοροι άλλοι παράγοντες διαφοροποίησης.
Οι εκπαιδευτικοί στον αντίποδα θα πρέπει να είναι ενήμεροι για τη διαδικασία διαφοροποίησης και να σχεδιάσουν το μάθημα τους ανάλογα με το πλαίσιο διαφοροποιημένης μάθησης σε μία προσπάθεια για αποδοτικότερη διδασκαλία (Tomlison,1999). Ο εκπαιδευτικός που θα αναγνωρίσει ότι οι μαθητές έχουν ποικίλες και διαφοροποιημένες μαθησιακές ανάγκες θα πρέπει να αναπτύξει τεχνικές και εξειδικευμένες οδηγητήριες γραμμές έτσι ώστε να μπορούν όλοι οι μαθητές να ωφεληθούν από τη συγκεκριμένη διαδικασία μάθησης.
Με αυτόν τον τρόπο ο εκπαιδευτικός θα διδάξει σε μία διαφοροποιημένη τάξη η οποία θα ανταποκρίνεται στη μαθησιακή ποικιλομορφία των μαθητών όσον αφορά τη μαθησιακή τους ικανότητα και το βαθμό ανταπόκρισης, τα ενδιαφέροντα τους και το γενικότερο μαθησιακό τους προφίλ. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία μίας σχολικής τάξης η οποία θα περιλαμβάνει όλους τους μαθητές παρά τα διαφοροποιημένα τους χαρακτηριστικά, κάτι το οποίο θεωρείται επιτυχές από εκπαιδευτικής άποψης.
Η διαφοροποιημένη
μάθηση κατά την Carol Ann Tomlison (όπως αναφέρεται από τους Ellis, Gable; Greg, Rock, 2008) είναι η διαδικασία «της βεβαιότητας του ότι μαθαίνει ένας μαθητής, πως αυτός η αυτή το
μαθαίνει, και το πως ο μαθητής ή η μαθήτρια παρουσιάζει αυτό που έχει μάθει,
αντιστοιχούν στο επίπεδο της μαθησιακής του ετοιμότητας, των ενδιαφερόντων του
και των προτιμώμενων τρόπων μάθησης».
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εφαρμόσουν τη διαφοροποιημένη μάθηση μέσα από τέσσερις διαφορετικές οδούς:
1) Περιεχόμενο : Στη συγκεκριμένη μέθοδο ο εκπαιδευτικός ανατρέχει στο τι χρειάζεται να μάθει ο εκάστοτε μαθητής καθώς και στο πώς μπορεί να διαθέτει πρόσβαση στις απαιτούμενες πληροφορίες.
2) Διαδικασία : Εδώ ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να δομήσει δραστηριότητες τέτοιες στις οποίες ο μαθητής θα συμμετέχει έτσι ώστε να κατακτήσει και να κατανοήσει την πληροφορία.
3) Προϊόντα μάθησης: Εδώ ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να δημιουργήσει διάφορες εργασίες με χαρακτηριστικά διαβαθμισμένης δυσκολίας. Μέσω αυτού του τρόπου απαιτείται από το μαθητή να εφαρμόσει, να επεξεργαστεί, να δύναται να επαναλάβει και να κατανοήσει το γνωστικό αντικείμενο που του παραδίδεται σε μία ενότητα.
4) Μαθησιακό
περιβάλλον: Εδώ αναφερόμαστε στο
εκάστοτε μαθησιακό περιβάλλον το οποίο έχει διαμορφωθεί κατά τη διαφοροποιημένη
μάθηση και βασίζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε μαθητή.
Η διαφοροποιημένη μάθηση προκύπτει από την πεποίθηση σχετικά με τη διαφοροποίηση των εκπαιδευόμενων, τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνουν, τις προτιμήσεις μάθησης και τα ατομικά ενδιαφέροντα (Anderson, 2007). Κατά συνέπεια η διαφοροποιημένη μάθηση αποτελεί έναν οργανωμένο αλλά ευέλικτο τρόπο να οργανώσει εκ των προτέρων ο εκπαιδευτικός τις διδακτικές μεθόδους, έτσι ώστε αυτές να εξυπηρετήσουν τις μαθησιακές ανάγκες και προτιμήσεις κάθε τύπου μαθητή ή μαθήτριας για να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό μαθησιακό αποτέλεσμα.
Για να είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε τι γνωρίζουν οι μαθητές μας καθώς και τον τρόπο που μαθαίνουν μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία η προαξιολόγηση και η συνεχής αξιολόγηση είναι απαραίτητες. Η διαδικασία της αξιολόγησης είναι αυτή που θα ανατροφοδοτήσει με πληροφορίες τόσο τον εκπαιδευτικό όσο και το μαθητή για τη διαδικασία της μάθησης με απώτατο στόχο τη βελτίωση του μαθητή όσον αφορά το μαθησιακό αποτέλεσμα.
Οι εκπαιδευτικές τεχνικές του παρελθόντος συχνά συνέκλιναν στη στείρα δασκαλοκεντρική μέθοδο όπου ο εκπαιδευτικός πραγματοποιούσε τη διδασκαλία του με τον ίδιο τρόπο για όλους τους μαθητές ανεξαρτήτως της διαφορετικότητάς τους. Στον αντίποδα, η διαφοροποιημένη μάθηση είναι μαθητοκεντρική με έμφαση στα κατάλληλα εκπαιδευτικά και αξιολογητικά εργαλεία τα οποία είναι σαφώς πιο καθορισμένα αλλά συνάμα ευέλικτα δημιουργώντας νοητικές προκλήσεις στους μαθητές έτσι ώστε να τους εμπλέξουν στην όλη μαθησιακή διαδικασία πιο δυναμικά και αποτελεσματικά.
Η διαφοροποιημένη μάθηση σύμφωνα με τη θεωρία του Sternberg (1985) διαχωρίζει σε τρεις τύπους τους εκπαιδευόμενους μαθητές και ειδικότερα στο δημιουργικό, τον αναλυτικό-κριτικό και τον πρακτικό. Λόγω του παραπάνω διαχωρισμού κατά τον Sternberg οι δάσκαλοι πρέπει να προσαρμόσουν τη διδασκαλία τους στη διαφορετικότητα των μαθητών.
Κατά συνέπεια στους αναλυτικούς μαθητές προάγονται τα βήματα στο συλλογισμό, τα διαγράμματα ροής, η σύγκριση και αντιπαραβολή, η ανίχνευση λάθους, η ταξινόμηση και ομαδοποίηση, ο λογικός συλλογισμός, η κρίση και η κριτική, η επεξήγηση σε άλλους, η διατύπωση υποθέσεων και η παραγωγή συμπερασμάτων.
Οι πρακτικοί τύποι μαθητών χρήζουν εξήγησης με παραδείγματα της προβληματικής κατάστασης, την αναζήτηση ανάλογων καταστάσεων, συγκεκριμένα παραδείγματα και εμπράγματες δραστηριότητες, επίλυση συγκρούσεων και προσαρμογή σε νέες καταστάσεις.
Οι δημιουργικοί τύποι μαθητή, αν και είναι αυτοί που μπορούν να συλλάβουν και να επεκτείνουν μία καινοτόμο ιδέα, δεν μπορούν να αναδυθούν στο σφιχτό σχολικό περιβάλλον που διατηρεί κανόνες και προγράμματα. Για να τονωθεί η δημιουργικότητά τους απαιτούν σχεδίαση ως τρόπο επεξήγησης, σχεδιασμό νέων πραγμάτων, εναλλακτικές λύσεις και μέθοδοι, παρουσιάζουν παρατήρηση σε πράγματα που οι άλλοι αγνοούν, διατυπώνουν δημιουργικές υποθέσεις «τι θα συνέβαινε εάν» και παρουσιάζουν εφευρετικότητα.
Σε κάθε περίπτωση ο στόχος είναι ο προσδιορισμός, ανάλυση και υλοποίηση εναλλακτικών λύσεων καθώς και η αναζήτηση της βέλτιστης λύσης. Εκτός από την αναζήτηση επίσης επιζητείται και η γενίκευση και μεταφορά του όποιου προβλήματος προς επίλυση σε άλλες παρόμοιες καταστάσεις.
Διαχωρισμός των μαθητών σε ομάδες για διαφοροποιημένη μάθηση με προσέγγιση STEM
Οι ομάδες των μαθητών είναι σημαντικές επειδή επιτρέπουν στους μαθητές να «βάλουν τα δυνατά τους» σε μια ομάδα, ενώ παράλληλα δημιουργούν δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας. Πολλά σημεία της μεθοδολογίας STEM είναι προκλητικά - όταν οι μαθητές συνεργάζονται, είναι σε θέση να φέρουν τις γνώσεις τους στο τραπέζι ενώ μαθαίνουν επίσης από τους συνομηλίκους τους.
Υπάρχουν τρεις στρατηγικές για τη διαφοροποίηση των μαθητικών ομάδων. Αντί να παραμείνουμε σε μία μέθοδο, προτείνουμε τη χρήση καθεμιάς, καθώς όλες έχουν οφέλη.
Ομοιογενής: Ομαδοποίηση μαθητών ανά επίπεδο. Αυτό είναι χρήσιμο για την παροχή πρόσθετης υποστήριξης στις ομάδες μαθητών που τη χρειάζονται περισσότερο.
Ετερογενής: Ομαδοποίηση μαθητών διαφορετικών επιπέδων. Αυτό είναι ευεργετικό επειδή οι μαθητές μπορούν να μάθουν ο ένας από τον άλλο.
Δια βοής & Επιλογής: Οι μαθητές επιλέγουν αυτομάτως τις ομάδες τους. Αυτό είναι πολύτιμο επειδή οι μαθητές μπορούν να κατέχουν τις ομάδες τους και να χρησιμοποιούν τη φωνή τους για να πάρουν μια απόφαση.
Ας ανακεφαλαιώσουμε
Η διαφοροποίηση είναι ένας τρόπος διευκόλυνσης της μάθησης για την πλειοψηφία των μαθητών στην τάξη. Η εκμάθηση βάσει έργου είναι μια ενεργή στρατηγική που διευκολύνει τη διαφοροποιημένη διδασκαλία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η διαφοροποιημένη διδασκαλία είναι ικανότητα που μπορεί να παρέχει γνώση και βελτίωση - δεν είναι μια καθορισμένη στρατηγική, είναι μια νοοτροπία.
Η προσπάθεια για μια διαφοροποιημένη
νοοτροπία θα ωφελήσει τους εκπαιδευτικούς αλλά και τους μαθητές. Δημιουργώντας
ενδιαφέρουσες, ενεργές αίθουσες διδασκαλίας με STEM μεθοδολογία, βοηθάμε τους
μαθητές να επιτύχουν στη σταδιοδρομία τους και τη ζωή τους. Αυτό το τελευταίο
έχει αναφερθεί πολλάκις στο ιστολόγιό μας και ιδιαίτερα στην ανάρτηση “STEM Workers”.
Πολύδωρος Σταυρόπουλος, Μηχανολόγος Εκπαιδευτικός
MSc STEM in Εducation.
